Papier-maché modellen van Auzoux
10 min
Rijksmuseum Boerhaave heeft een wereldberoemde collectie van ongeveer 70 anatomische modellen van Louis Auzoux (1797-1880). Deze modellen zijn gemaakt van papier-maché en laten zien hoe de medische voorlichting en educatie in de negentiende eeuw zich ontwikkelden.
Rond 1809 begon de Fransman Jean-François Ameline met het maken van anatomische modellen van papier-maché. Voor die tijd gebruikte men (bijen)was, maar deze modellen waren kwetsbaar en vervormden bij hoge temperaturen. Papier-maché is daarentegen stevig en niet gevoelig voor temperatuur. Bovendien kunnen modellen van papier-maché uit losse onderdelen bestaan, die tijdens demonstraties één voor één uit elkaar gehaald kunnen worden, net als bij een echte ontleding.
Ameline gebruikte een echt skelet als basis voor zijn modellen, waarbij de botten werden samengehouden door gedroogde pezen. Hij verving de spieren en organen door papier-maché. Na verloop van tijd verrotten de pezen echter, waardoor de modellen inzakten en hun vorm verloren. Jaren later verbeterde Louis Thomas Jérôme Auzoux dit proces.
Louis Auzoux
Louis Auzoux studeerde geneeskunde in Parijs en werd in 1818 lid van de chirurgische afdeling van het Hôtel-Dieu. Door het tekort aan anatomisch materiaal besloot hij anatomische modellen te maken. Geïnspireerd door poppenspelers experimenteerde hij met papier-maché. In 1822 presenteerde hij een gedetailleerd model van het menselijk bekken aan de Académie Royale de Médicine. Dit model liet spieren, bloedvaten, zenuwen en pezen nauwkeurig zien.
Vanaf 1825 kreeg Auzoux veel opdrachten om educatieve modellen te maken, ook vanuit het buitenland. In 1828 opende hij een fabriek in zijn geboortedorp Saint Aubin d'Ecrosville om aan de groeiende vraag te voldoen. Hier werden jaarlijks demonstraties van zijn modellen gegeven tijdens het lokale festival.
In 1833 opende Auzoux een winkel in Parijs en breidde hij zijn assortiment uit met modellen van vergrote organen, zoals het oor, oog en hart. Ook maakte hij modellen van verschillende stadia van een menselijke zwangerschap.
Oog voor detail
De Auzoux-modellen zijn bekend om hun gedetailleerde buitenkant. In zijn fabriek was er een speciale ruimte voor de decoratie van de modellen. Vooral de zoölogische modellen hebben felle kleuren en gedetailleerde structuren. Auzoux gebruikte ook andere materialen voor een realistisch uiterlijk, zoals glas voor doorzichtige objecten en perkament voor halfdoorzichtige structuren. IJzerdraden gaven de modellen extra stevigheid.
Auzoux bedacht een systeem van haakjes en ogen om de onderdelen van zijn modellen te verbinden, en waar nodig gebruikte hij pen-en-gatverbindingen voor extra stevigheid. Elk onderdeel was voorzien van etiketten met anatomische termen en symbolen die aangaven hoe de onderdelen weer in elkaar gezet moesten worden.
Inwendige techniek
Auzoux gebruikte ijzeren staven als kunstmatig skelet voor zijn modellen, wat voor stabiliteit zorgde. Röntgenfoto's laten zien dat de ijzeren onderdelen strategisch geplaatst zijn voor maximale ondersteuning. Voor delicate structuren gebruikte hij ijzerdraden. Het grootste deel van het model bestond uit grijze papier-maché, waaraan een vulmiddel werd toegevoegd voor extra stevigheid.
In eerste instantie gebruikte hij mallen van gips of antimoon voor holle delen zoals oren en spijsverteringsstelsels. Deze mallen werden gevuld met lagen papier, die na droging aan elkaar werden gelijmd. Later ontwikkelde Auzoux een techniek om solide onderdelen te maken, zoals de massieve benen van zijn menselijke modellen. Deze werden onder hoge druk in antimoon mallen geperst.
