Optalmotroop
4 min
Het oogmodel uit 1857, de ophtalmotroop, laat in Rijksmuseum Boerhaave zien hoe de kennis over oogbewegingen halverwege de 19e eeuw een sprong voorwaarts maakte.
Voordat Dr. Salk in 1954 het vaccin tegen polio ontdekte, was de ziekte levensbedreigend, vooral voor kinderen. De enige manier om deze verlammende ziekte te overleven was om verpleegd te worden in een grote beademingsmachine, ook wel bekend als een ijzeren long. In de jaren vijftig van de twintigste eeuw produceerde Philips deze ijzeren longen, waarin patiënten soms weken moesten doorbrengen.
Touwtjes als spieren
"De ophtalmotroop weerspiegelt de enorme vooruitgang die de oogheelkunde halverwege de 19e eeuw doormaakte," zegt Tim Huisman, conservator van Rijksmuseum Boerhaave. "Vroeger beperkte optometrie zich tot een verzameling brillen om uit te kiezen, maar in de 19e eeuw kregen oogartsen een dieper inzicht in de werking van het oog, en dit object getuigt daarvan."
"Al in de late 18e eeuw werd hier een begin mee gemaakt. Naast dit object staat een veel kleinere, primitieve voorganger," voegt Huisman toe. "George Adams ontwierp dit vroege oogmodel in 1789." Met de ophtalmotroop konden onderzoekers de oogbollen in verschillende richtingen bewegen, waardoor duidelijk werd hoe het oog roteerde tijdens bewegingen. De oogbollen zijn verbonden met blauwe en rode touwtjes die de oogspieren voorstellen, en met een veersysteem worden ze op spanning gehouden. Oogartsen konden zo observeren hoe spieren reageerden op verschillende blikrichtingen.
"Ruete ontwierp dit model tijdens een periode van wetenschappelijke ontdekkingen, die vaak resulteerden in nieuwe instrumenten voor de oogheelkunde," vervolgt Huisman. "H.L.F von Helmholtz introduceerde bijvoorbeeld in 1850 de oftalmoscoop, waarmee oogartsen het netvlies konden observeren en oogziekten konden diagnosticeren."
Bert Degenaar
De ophtalmotroop maakt deel uit van de Zuylenburghcollectie, verzameld door Bert Degenaar, bekend van het televisieprogramma "Van Onschatbare Waarde". 55 van zijn objecten, waaronder microscopen, barometers, thermometers en slingerklokken, zijn te zien in de permanente tentoonstelling van Rijksmuseum Boerhaave.
"Bert wil zijn verzameling voor de toekomst behouden, zodat ook het publiek ervan kan genieten. Wij zijn erg blij met deze toevoeging aan onze collectie," zegt Huisman enthousiast. "Het is niet alleen een intrigerend object, maar met zijn esthetische uitvoering in hout en messing ook heel aangenaam om naar te kijken."
Dit artikel verscheen eerder in aangepaste vorm in VIND Magazine 45 - 2022
