Vier gedaanten van de arts
6 min
De arts neemt verschillende gedaanten aan gedurende het behandeltraject, en de schilderijen in Ziekte & Gezondheid weerspiegelen hoe de patiënt hem ziet.
Op vier schilderijen transformeert de arts van een Christusachtige figuur tot een reddende engel, vervolgens naar een menselijk wezen en uiteindelijk zelfs naar een duivel. Dit symboliseert de evolutie van perceptie van de arts tijdens het behandelproces, van lof tot argwaan.
Het eerste schilderij toont de arts als een soort Christusfiguur, met een aureool om zijn hoofd. Hier wordt hij gezien als een redder in nood, vooral wanneer de patiënt in ernstige toestand verkeert en de familie wanhopig hulp zoekt.
Op het tweede schilderij wordt de arts afgebeeld als een engel, met vleugels en een blauw gewaad, wat symbool staat voor de genezing die begint en de grootste angst wegneemt.
Het derde schilderij toont de arts als een gewone mens, gekleed in een zwart pak, wat aangeeft dat de patiënt hem nu ziet als een normaal persoon na de genezing.
Het laatste schilderij laat de arts zien als een duivel, compleet met horens en vleermuisvleugels, wat gebeurt op het moment dat hij om betaling vraagt. Dit wordt gezien als immoreel, zelfs duivels, hoewel de arts wel recht heeft op een vergoeding voor zijn diensten.
Andere werken
Deze vier schilderijen tonen de verschillende fasen van het behandelproces en hoe de arts wordt gezien, van lof en dankbaarheid tot argwaan en scepsis.
Er zijn van deze vier gedaanten van een arts meerdere werken bekend. De vroegst bekende uitbeelding van het thema is een serie prenten naar Hendrik Goltzius uit 1586. Latere prentenseries zijn bekend van Johannes Gelle (1609) en Jan van Vianen (ca. 1700). Rijksmuseum Boerhaave bezit nog een schilderijencyclus met hetzelfde onderwerp, door Jan Horemans de Jonge uit 1752. Het idee is hetzelfde.
