De wereld in een kabinet
10 min
In het voorjaar van 2022 heeft Rijksmuseum Boerhaave een bijzonder kabinet ontvangen. Het gaat om een mahoniehouten kastje, vol met microscopische preparaten, keurig opgeborgen in laatjes.
De kleine preparaten, gevat in benen ringetjes, tonen nauwkeurig gerangschikte zaden, prachtig ingelegde zeewieren en schelpen. Hoewel het Rijksmuseum Boerhaave al drie van dergelijke kabinetten bezit, die vanwege hun schoonheid en historische waarde allemaal tentoongesteld zijn in het museum, is dit nieuwe preparatenkabinet toch wel heel bijzonder. Maar wie kon zich rond 1800 veroorloven om zo'n verfijnd kastje met inhoud te bezitten?
Louis Auzoux
Bij het kabinet hoort een handgeschreven en gesigneerde catalogus, waaruit blijkt dat Ypelaar de maker is van de preparaten. Abraham Ypelaar, geboren in Amsterdam, ontwikkelde al op jonge leeftijd een fascinatie voor microscopie, geïnspireerd door het werk van Antoni van Leeuwenhoek en Jan Swammerdam, twee Nederlandse microscopisten uit de zeventiende eeuw. Oorspronkelijk was Ypelaar diamantzetter, maar later maakte hij van zijn hobby - het prepareren van microscopische exemplaren - zijn beroep. Samen met zijn neef begon hij een werkplaats voor de productie van kant-en-klare microscopische preparaten.
Volgens de bijbehorende handgeschreven catalogus bevatte dit kabinet oorspronkelijk achthonderd ronde preparaten, verdeeld over negentien lades. Elk preparaat, gevat in een ronde benen ring, bevatte slechts één soort object. De preparaten waren zorgvuldig ingedeeld naar hun morfologie, waarbij verschillende aspecten van de drie rijken der natuur werden vertegenwoordigd.
Oog voor detail
Interessant is ook de vermelding in de catalogus dat dit kabinet speciaal was gemaakt voor Nicolaas van Staphorst, een zeer rijke Amsterdamse koopman en lid van het genootschap Felix Meritis. Hij verwierf de verzameling voor 1400 gulden, wat tegenwoordig bijna 14.000 euro zou zijn. Als eigenaar van zo'n kabinet toonde Van Staphorst zijn interesse in zowel wetenschap als kunst. Het museum is de schenker van dit prachtige stuk dan ook zeer dankbaar.
