Geboren Leidenaar Willem Kolff geldt als de belangrijkste pionier op het gebied van kunstmatige organen, die tot op de dag van vandaag miljoenen levens hebben gered. Onder de moeilijke omstandigheden van de Tweede Wereldoorlog bouwde hij zijn kunstnier: voor het eerst overleefde een mens nierfalen.
De eerste kunstnier
Kolff bouwde zijn kunstnier in het Stadsziekenhuis Kampen. De machine schroefde hij in elkaar met houten latjes, een fietsketting, worstenvel, rubber slangen, een tweedehands naaimachinemotor, het koelsysteem van een T-Ford, aluminium uit een neergeschoten vliegtuig en een waterbak van een emaillefabrikant. De eerste zestien patiënten die hij met de kunstnier behandelde overleden, maar in september 1945 slaagde Kolff erin om een 67-jarige vrouw in leven te houden. Kolff legde met zijn oorlogsonderzoek de basis voor een nieuwe ontwikkeling in de geneeskunde: het gebruik van kunstmatige organen, ofwel de bionische techniek.
Kunstnier, J. W. Kolff, 1943 (collectie Rijksmuseum Boerhaave V03800)
Direct na de Tweede Wereldoorlog wilde het niet vlotten met de acceptatie van zijn machines in eigen land. In 1950 vertrok hij naar de Verenigde Staten. Daar ontwikkelde hij ook een hartlongmachine (1956) en hij was uitvinder van het kunsthart (1957). Zo groeide hij uit tot de mondiale vader van de kunstorganen. Hij ontving 128 internationale onderscheidingen en kreeg dertien eredoctoraten. Vier keer werd hij genomineerd voor de Nobelprijs voor de Geneeskunde en Fysiologie, de enige prijs die hij nooit zou ontvangen. De technieken waarvoor Kolff en zijn tijdgenoten de eerste stappen zetten, zijn nu een onmisbaar deel van de medische praktijk.
Uitvinder en verzetsheld
Behalve als medisch uitvinder is Kolff uitbundig gelauwerd als verzetsman. In de meidagen van 1940 zette hij een bloedbank op en tijdens de bezetting redde hij honderden dwangarbeiders, onder wie verzetsmensen en Joden, uit handen van de Duitsers, bijvoorbeeld door ze ziek te houden, te laten ontsnappen, te verstoppen of de administratie te vervalsen.
In 2018 verscheen een biografie over Kolff van de hand van historisch journalist Herman Broers: De man die miljoenen levens redde, dokter Willem Kolff (1911-2009).
