Mijn laatste column van het jaar. Tijd voor de wetenschappelijke doorbraak van 2020. Dat is niet moeilijk dit jaar. Dat zijn natuurlijk de in recordtempo ontwikkelde vaccins tegen covid-19. Ook in Europa beginnen we nog voor het einde van het jaar met het inenten van het Pfizer-vaccin dat gisteren door de EMA is toegelaten. Bijna niemand had verwacht dat het nog dit jaar zou lukken.
Het ontwikkelen van een vaccin is normaal gesproken een langdurig proces dat gemakkelijk 10 jaar duurt. In dit geval was de verwachting wel dat het aanzienlijk sneller zou kunnen, omdat alle zeilen werden bijgezet. Maar in april schreef ik nog dat het nog minimaal 1 tot 1 1/2 jaar zou duren, en dan moest alles meezitten. Dat er nu in de helft van de tijd een aantal vaccins zijn ontwikkeld, kun je met recht een wetenschappelijke doorbraak noemen.
De wetenschappers zijn zo succesvol dat we het bijna niet kunnen geloven. Daar moet wel een luchtje aan zitten. Is het dan wel veilig? Alle experts verzekeren ons dat alle stappen gewoon zijn doorlopen, en dat er geen concessies zijn gedaan aan de controle op veiligheid. Maar hoe kan het dan dat het zoveel sneller is? In het NOS programma Het Coronavirus: Feiten en fabels zei hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond dat dat komt door de prioriteit die eraan gegeven is: "Als je zegt: iedereen laat nu alles uit zijn handen vallen. We gaan nu met zijn allen hieraan werken. En je gooit er een enorme hoeveelheid geld tegenaan, dan gaan dingen heel erg veel sneller." Daarnaast konden onderzoekers voortbouwen op veel voorkennis, bijvoorbeeld opgedaan bij het onderzoek naar Sars waar het huidige coronavirus veel op lijkt.
Uit onderzoek blijkt dat het vertrouwen in vaccinatie -mede door dit soort televisieprogramma's- recent is gestegen. Wat in andere landen bijdraagt aan het vertrouwen is dat de leiders zich als eerste laten inenten, zoals Koningin Elizabeth in het Verenigd Koninkrijk. In Nederland hebben we meer een cultuur van gelijke monniken, gelijke kappen: ook de premier moet gewoon achteraan sluiten in de rij. Wat mij betreft, schuiven we hem deze keer naar voren en krijgt hij het eerste vaccin. Een goed voorbeeld doet goed volgen. Daarnaast gun ik hem persoonlijk ook een keer wat.
Amito Haarhuis, directeur Rijksmuseum Boerhaave
Deze column verscheen op dinsdag 22 december 2020 in De Telegraaf.
