Vier weken geleden zond de NOS een live programma uit om feiten en fabels rondom het coronavirus te ontrafelen. In één van die programma's kreeg de toenmalige minister van Medische Zorg Bruins een briefje in zijn handen gedrukt waarin melding werd gemaakt van de eerste coronapatiënt van Nederland. De enige informatie die we kregen was dat het een man was, en dat hij meteen in quarantaine was geplaatst in het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis in Tilburg.
Een paar dagen geleden werd ik getroffen door het nieuws dat deze 'patiënt nul' zichzelf nu bekendgemaakt heeft. Het is de 56-jarige ondernemer Joost Boons uit Loon op Zand. Hij ging voor zaken naar Noord-Italië, en heeft het virus daar opgelopen. Boons beschrijft op
een aangrijpende manier hoe sommige mensen op je reageren als ze weten dat je een infectieziekte hebt: "Je hebt mensen die je aankijken en denken dat je melaatse bent. Je ziet ze denken: o, dat is d'n dieje. Dat is ongemakkelijk. Je zou het liefst van de daken schreeuwen: ik heb niks meer, ben schoon en klaar."
Kopie van een 17e-eeuwse Engelse houten klepper. Wellcome Collection
Je voelen als een melaatse.. dat is heftig! Het is ook een parallel met het verleden. Een melaatse is een lepralijder. Lepra is de oudste infectieziekte die we kennen, en ook de meest gestigmatiseerde. De lepralijder moest zichzelf aankondigen door geluid te maken met de
lazarusklepper, een waarschuwing om op afstand te blijven. Dit is 'social distancing' avant-la-lettre. De lepralijders werden zodanig uitgesloten van de samenleving dat de woorden lepralijder of melaatse synoniemen zijn geworden voor onaanraakbare of paria. Bovenop hun fysieke lijden hadden ze te maken met psychisch lijden dat werd veroorzaakt door hun sociale isolement.
Het fysieke isolement in de vorm van quarantaine is natuurlijk nodig. Maar het sociale isolement is vermijdbaar als we stigma's de wereld uithelpen, het liefst nog voor ze ontstaan. Daarom was het goed om te lezen dat we allerlei leiders hebben die hierbij het goede voorbeeld geven. Minister Bruins die Boons belangstellend belt. De burgemeester die regelmatig contact houdt met hem en zijn familie, en die de groeten overbrengt van de Koning. Ook in zijn directe omgeving ondervond hij steun: "De meeste mensen zijn heel
vriendelijk en blij dat ik er weer ben." Uiteindelijk is het de beschaving die overwint.
Amito Haarhuis, directeur Rijksmuseum Boerhaave
Deze column verscheen op dinsdag 31 maart 2020 in De Telegraaf, en sluit aan bij de tentoonstelling BESMET!
