Ik ben nu een jaar columnist voor De Telegraaf. Eén van mijn eerste columns in juni 2019 had de kop We zijn vergeten waar we tegen inenten. Ik wond me op over de anti-vaxxers die zich meer zorgen maken over eventuele bijwerkingen van vaccins dan de soms ernstige gevolgen van infectieziektes zoals de mazelen. We hadden toen te maken met een dalende vaccinatiegraad, en een lichte toename van het aantal patiënten met de mazelen in Nederland. Er was een brede maatschappelijke discussie of kinderopvangorganisaties kinderen mochten weigeren die niet ingeënt waren.
De wereld ziet er nu totaal anders uit. Een nieuwe infectieziekte houdt ons in zijn greep. Al onze hoop is gevestigd op de snelle komst van een vaccin tegen het nieuwe coronavirus. Alleen dat maakt het mogelijk dat we ons weer vrijelijk kunnen bewegen zonder dat we hoeven te vrezen voor een opleving van het virus. Gelukkig zijn er wereldwijd ruim 80 kandidaten voor een vaccin tegen het virus, en wetenschappers zetten alles op alles om zo snel mogelijk een veilig en werkend vaccin te hebben. Ook in Nederland wordt er gewerkt aan een vaccin bij Janssen Vaccines op het Bio Science Park in Leiden. Eerder maakten zij een goedwerkend vaccin tegen ebola, dat ze nu proberen om te bouwen tot een vaccin tegen het nieuwe coronavirus.
Maar het ontwikkelen van een vaccin is een langdurig proces dat normaal gesproken gemakkelijk 10 jaar duurt. Het begint met onderzoek in het lab, en testen in proefdieren. Dan volgt het testen bij mensen, eerst een klein groepje en vervolgens steeds grotere groepen. Tenslotte volgen er langdurige goedkeuringsprocedures, omdat we hoge eisen stellen aan de veiligheid. Nu hebben we natuurlijk geen 10 jaar. De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, hoopt voor het einde van dit jaar een vaccin te hebben. De verwachting is echter dat er minimaal 1 tot 1½ jaar nodig is, en dan moet alles meezitten.
Spotprent vaccinatie met koepokstof, James Gillray, 1775-1825. Collectie Rijksmuseum Boerhaave
Nu gaat de discussie over hoe we zo snel mogelijk een vaccin beschikbaar kunnen hebben. De discussie over eventuele bijwerkingen van bestaande vaccins is verstomd. Zorgt de coronapandemie voor een hernieuwd vertrouwen in vaccinatie, en wetenschap in het algemeen? Ik hoop het. Maar de geschiedenis leert ook dat ons geheugen een beperkte houdbaarheid heeft.
Amito Haarhuis, directeur Rijksmuseum Boerhaave
Deze column verscheen op dinsdag 28 april 2020 in De Telegraaf.