Deze maand werden twee vrouwen veroordeeld voor het bedreigen van Jaap van Dissel. Ze deelden zijn huisadres op social media en riepen op om met bakstenen naar zijn verjaardag te gaan. Tegelijkertijd ontving Van Dissel de Akademiepenning.
Volgens het juryrapport omdat hij dicht bij zijn rol van wetenschapper blijft ondanks de grote druk vanuit de samenleving. Het weerspiegelt de moeilijke positie van de voorzitter van het Outbreak Management Team. Aan de ene kant is er waardering voor zijn wetenschappelijke inbreng bij de crisisbeheersing. Aan de andere kant kleven er persoonlijke risico’s aan de mediaoptredens. Een zeer kleine groep mensen is alle vertrouwen in de wetenschap kwijtgeraakt, en is zodanig geradicaliseerd dat ze zijn overgegaan tot bedreiging en intimidatie.
Kijkend naar de livestream van de uitreiking van de Akademiepenning, zag ik dat Ineke Sluiter, president van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, het voor Van Dissel opnam. Maar vooral ook analyseerde ze hoe dit klimaat tegen wetenschappers en de wetenschap kan ontstaan. De geradicaliseerde groep is al afgehaakt, maar voor de twijfelende middengroep kan het vertrouwen in wetenschap worden versterkt. Ze hield een pleidooi dat wetenschappers meer moeten uitleggen hoe het wetenschappelijk proces werkt. Wetenschappelijke kennis ontstaat door het verzamelen van data. Deze data kunnen vervolgens door verschillende experts verschillend beoordeeld worden. Dit kan leiden tot een verhitte discussie. Als er voldoende kennis is verzameld, kunnen de experts gezamenlijk consensus bereiken.
Het wetenschappelijk proces heeft tijd nodig, maar in de crisissituatie was die er niet. Geen tijd voor discussie en het verzamelen van extra kennis leidend tot consensus. In plaats daarvan een fiks debat in de media met wetenschappers die elkaar soms lijken tegen te spreken. Een argeloze toehoorder zou kunnen denken dat je wetenschappers niet kunt vertrouwen, want ze zijn het met elkaar al niet eens. Ik onderschrijf de oproep van Ineke Sluiter dat wetenschappers meer moeten benadrukken dat twijfel en onzekerheden een noodzakelijk onderdeel zijn van het proces.
Amito Haarhuis, Directeur Rijksmuseum Boerhaave
Deze column verscheen op dinsdag 15 juni 2021 in De Telegraaf.