Roofkunst was de afgelopen tijd vooral in het nieuws omdat Nederland nu werk maakt van de teruggave van een aantal objecten aan bijvoorbeeld Indonesië en Sri Lanka die het zelf geroofd heeft in het verleden. Het Natuurhistorisch Museum in Maastricht was vorige week in het nieuws met een teruggaveverzoek in omgekeerde richting.
Het wil van Frankrijk de fossiele schedel terug van een mosasaurus, een groot zeereptiel uit het einde van het dinosaurustijdperk, dat in 1778 gevonden is in een ondergrondse kalksteengroeve vlakbij Maastricht. In 1794 werd het door Franse soldaten meegenomen naar Parijs waar het nu te zien is in het Muséum national d’Histoire naturelle.
Dat het dier met Maastricht verbonden is, blijkt wel uit de naam: ‘Mosa’ is latijn voor de Maas. De letterlijke vertaling van mosasaurus is dan ook maashagedis. En het is ook echt een stukje Maastrichtse trots. Er werden al eerdere pogingen gedaan om het fossiel terug te halen naar de stad. De laatste poging werd gedaan door de in Maastricht geboren CDA politicus Maxime Verhagen in de jaren 90. Nu wordt er een nieuwe poging ondernomen na een gezamenlijke motie van Forum voor Democratie en de Partij voor de Dieren die door de gemeenteraad met een grote meerderheid werd aangenomen.
We hebben wel meer fossielen van maashagedissen in Nederland. Waarom wil men deze daar per se nog bij hebben? Dit is een fossiel van de soort Mosasaurus hoffmannii. En deze soort is voor het eerst beschreven aan de hand van dit exemplaar. Om andere fossielen te determineren, toetst men ze aan dit type-exemplaar. Daarnaast was de vondst van ‘het grote dier van Maastricht’, zoals het destijds genoemd werd, waarschijnlijk de inspiratiebron voor een nieuw wetenschappelijk inzicht. Omdat het dier niet leek op in die tijd bekende dieren, kreeg de Franse onderzoeker George Cuvier hierdoor geleidelijk aan de notie dat er vroeger andere dieren geleefd hadden die door natuurlijke omstandigheden uitgestorven waren. Dat inzicht creëerde de voedingsbodem voor Darwins evolutieleer.
Amito Haarhuis, Directeur Rijksmuseum Boerhaave
Deze column verscheen dinsdag 12 december 2023 in De Telegraaf