Twee hele belangrijke notitieboeken van de Engelse bioloog Charles Darwin uit 1837, waarin hij zijn eerste ideeën over de evolutietheorie schetste, waren ruim 20 jaar spoorloos. In 2000 waren ze uit de kluis van de bibliotheek van de Universiteit van Cambridge gehaald, en naar nu blijkt zijn ze daar niet meer in teruggekomen.
Eerst dacht men nog dat ze misschien op de verkeerde plek teruggezet waren. Maar nadat de bibliotheek een paar jaar geleden van onder tot boven was uitgekamd, werd geconcludeerd dat zij moesten zijn gestolen. Vlak voor Pasen heeft een anoniem persoon de notitieboeken met enig gevoel voor humor teruggebracht. Deze persoon liet ze in de buurt van het kantoor van de bibliothecaris achter in een bruine envelop die op zijn beurt in een felroze tasje zat. Op de bruine envelop was een bericht getypt: ‘Bibliothecaris, Vrolijk Pasen X’. En een Vrolijk Pasen werd het.. ze waren ongeschonden terug.
In een van de notitieboeken heeft Darwin de iconische afbeelding van de levensboom voor het eerst geschetst. De abstracte ‘boom’ met ‘takken’ verbeeldt dat soorten evolueren uit een gemeenschappelijke voorouder. Naarmate de takken verder van elkaar verwijderd zijn, is er minder verwantschap tussen de soorten. Hoe dichter bij elkaar, des te meer verwantschap ze hebben.
Darwin refereert ook aan deze levensboom in zijn beroemde boek On the Origin of Species waarin hij de evolutietheorie uiteenzet en het bijbehorende proces van natuurlijke selectie. De eerste druk van 1250 exemplaren verschijnt in 1859, en is in één dag uitverkocht. Een van die exemplaren bevindt zich nu in de collectie van Rijksmuseum Boerhaave.
Door alle exposure voor de notitieboeken, is er nu veel belangstelling om ze te zien. Daarom organiseert de bibliotheek van de Universiteit van Cambridge vanaf 7 juli een Darwin tentoonstelling waar je ze kunt bekijken. Dat komt goed uit. Ik kan een bezoek dan mooi combineren met het verjaardagsfeest van een vriendin die in de buurt van Cambridge woont.
Amito Haarhuis, Directeur Rijksmuseum Boerhaave
Deze column verscheen op dinsdag 19 april 2022 in De Telegraaf
Credits headerfoto: Het tasje, een van de twee doosjes en de getypte boodschap op een bruine envelop. © AFP
