Vorige week werd een tweede foto gepresenteerd van het eerste zwarte gat dat de mens op een foto heeft weten vast te leggen. Die allereerste foto was in 2019 wereldnieuws. Het was dan ook een huzarenstukje. Ondanks dat het een superzwaar zwart gat is, is het 55 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd waar het het centrum vormt van het sterrenstelsel Messier 87.
Om het te zien heb je een telescoop nodig die zo groot is als de aarde. Dat kan niet, denk je dan. Toch was het mogelijk door acht radiotelescopen in een netwerk aan elkaar te koppelen, waardoor een virtuele telescoop ontstond die zo groot was als de aarde zelf: de Event Horizon Telescope (EHT).
Het wordt een ‘foto’ genoemd, maar eigenlijk is het een construct opgebouwd met data die verzameld zijn met de EHT. Er liggen ook menselijke keuzes aan ten grondslag zoals van de kleuren van de ring rondom het zwarte gat. Strikt genomen, kun je het zwarte gat zelf niet zien omdat je staart in het niets. Daarom spreken wetenschappers over de schaduw van het zwarte gat. Het zwarte gat heeft aan de buitenkant een bolvormige grens die de event horizon wordt genoemd. Dit is het punt waar de zwaartekracht van het zwarte gat zo sterk wordt dat zelfs licht niet snel genoeg is om eraan te kunnen ontsnappen.
De foto die het EHT team vorige week publiceerde, is gemaakt met een totaal nieuwe dataset. In de wetenschap is het belangrijk om resultaten te kunnen reproduceren, en dat is dus gelukt! De Nijmeegse hoogleraar astrofysica Heino Falcke, die aan de basis stond van de allereerste foto, schrijft op LinkedIn over de tweede foto dat de grootte van de ring en de vorm van de schaduw hetzelfde zijn en daarmee de resultaten van 2019 bevestigen. “Het kwaakt als een zwart gat, het ziet eruit als een zwart gat, het is een zwart gat!”
Amito Haarhuis, Directeur Rijksmuseum Boerhaave
Deze column verscheen dinsdag 21 januari 2024 in De Telegraaf
