Een simpliciakast is een meubel met laatjes (die op hun beurt vaak weer in vakjes verdeeld zijn), waarin simplicia worden bewaard. Simplicia zijn de plantaardige, dierlijke en minerale enkelvoudige grondstoffen waaruit apothekers in vroeger tijden hun geneesmiddelen samenstelden. De grondstoffenverzameling in een simpliciakast was er niet voor handelsdoeleinden, daarvoor waren de hoeveelheden van de medische materialen te klein. De kleine monsters van de simplicia dienden als referentiecollectie, voor studiedoeleinden of bij examens van adspirant apothekers.
Lade 5 van simpliciakast van H. de Bosch Amsterdam, 1750-1775 (collectie Rijksmuseum Boerhaave V09932-05)
Ook de oudste simpliciakast die wij kennen bevatte zo’n voorbeeldcollectie voor apothekersexamens. Hij is gemaakt voor het Haagse apothekersgilde (of Collegium Pharmaceuticum), dat in 1660 besloot om een ‘kas te laeten maecken in forma van een boek.’ De kast is dus duidelijk bedoeld als een soort didactisch meubel, dat bij examens de kandidaat apotheker (en waarschijnlijk ook de al gediplomeerde leden van het apothekersgilde) er op wees dat een goede apotheker de natuur moest kunnen lezen als een boek, om daaruit de juiste grondstoffen te kunnen halen die nodig waren voor het samenstellen van geneesmiddelen. De titel van het boek staat op de zijkant van de kast, cq. de rug van het boek: Thesaurus sanitatis, schatkamer der gezondheid.
Simplicikast in de vorm van een bijbel van het Haagse apothekersgilde, 1659-1662 (collectie Rijksmuseum Boerhaave V25805)
Als we het boek openslaan, oftewel de kastdeur openen, zien we een landschap met daarin een voorbeeld van de planten waaruit de apotheker zijn simplicia verkreeg. De kast zelf bevat een groot aantal schuifladen waarin de simplicia bewaard werden, netjes geordend volgens de drie rijken van de natuur: dieren, planten en gesteenten. In gesloten toestand is de boekvorm het duidelijkst: met boekklampen als bij een oude Statenbijbel, goudbeslag op de hoeken van het voorplat en een viertal wapenschilden van bestuurders van het gilde, met in het midden een figuur die de geneeskunde symboliseert. Het geheel staat op een sokkel van gemarmerd hout op balpoten.
Simpliciakasten lijken een typisch Nederlands verschijnsel te zijn geweest. Er zijn in ieder geval geen simpliciakasten uit andere landen bekend. Om een simpliciakast de vorm van een reuzenboek te geven is blijkbaar een gedachte die alleen bij de bestuurders van het Haagse apothekersgilde is opgekomen - en die verder ook geen navolging heeft gevonden.
