In de medische collectie van Rijksmuseum Boerhaave is een zeer bijzondere ontdekking gedaan. Bij de zeemleren oefenpop, die in de 18de eeuw bij lessen aan verloskundigen werd gebruikt, blijken in de vrouwenromp en in de babypop skeletdelen verwerkt te zijn. Deze dienden als basisstructuur van het educatieve model.
Het gebruik van echte botten bij medische educatie, met als doel het zo dicht mogelijk benaderen van de realiteit, was in de 18de eeuw niet ongebruikelijk. Het model van Rijksmuseum Boerhaave is uniek omdat zowel de vrouwenromp als de bijbehorende babypop origineel botmateriaal bevatten. Bovendien is er, voor zover bekend, wereldwijd geen enkele babypop zo compleet als dit exemplaar.
De ontdekking
De ontdekking kwam aan het licht bij een inspectie van de verloskundige oefenpop met het oog op een restauratie. Bij inspectie van het materiaal onder de losgeraakte naden zag conservator Mieneke te Hennepe dat het veronderstelde houten bekken veel weg had van botmateriaal. Nader onderzoek was geboden.
De verlospop met babypop zijn in 1970 aan Museum Boerhaave geschonken door het toenmalige Academisch Ziekenhuis Leiden (nu Leids Universitair Medisch Centrum, LUMC). Onder begeleiding van Dr. Monique Reijnierse, radioloog en hoofd van de musculoskeletale sectie van het LUMC, is van beide objecten een CT scan vervaardigd. Met behulp van geavanceerde beeldbewerkingstechnieken zijn er reconstructies en 3-D beelden gemaakt. Hierbij bleek dat zich in de vrouwenromp echte benige structuren van het bekken en de onderste rugwervel bevinden, terwijl de rest van de wervelkolom nauwkeurig is nagemaakt met hout. Tot grote verbazing van onze conservator en de radioloog bleek niet alleen de vrouwenromp skeletdelen te bevatten, maar is in de zeemleren babypop een bijna volledig babyskelet verwerkt.
Literatuuronderzoek wijst vooralsnog in de richting van de Leidse arts Gottlieb Salomon (1774 - 1865) als mogelijke maker van de verlospop met baby. In zijn artikel uit 1803 meldt Salomon nauwkeurig hoe hij in 1798 een verloskundige oefenpop heeft gemaakt. De overeenkomst met hetgeen door Rijksmuseum Boerhaave en het LUMC is aangetroffen is treffend.
In de nieuwe inrichting van het museum is voor de verloskundige oefenpop een plekje ingeruimd. ‘In het nieuwe museum zullen we meer dan ooit tevoren de verhalen achter de objecten vertellen’ aldus conservator Mieneke te Hennepe. ‘Bij deze oefenpop is de maakcontext van grote waarde voor een goed inzicht in de historische ontwikkelingen rondom verloskunde.’
Verloskundig oefenfantoom, toegeschreven aan G. Salomon, 1790-1820 (collectie Rijksmuseum Boerhaave V29042)