De conservatoren van Rijksmuseum Boerhaave vertellen op Focus Radio in de uitzending 'Wetenschapsgeschiedenis in 1000 voorwerpen' over de opmerkelijkste objecten die zij in de collectie hebben. Ze vertellen de verhalen die er aan vast zitten en maken zo de wetenschapsgeschiedenis tastbaar.
Conservator Ad Maas vertelde dinsdag op woensdagnacht 29 augustus 2018 over de recent verworven Panropa-brochure.
Hoe een Duitser de woestijn in bloei wilde brengen
Duitsers en de Sahara. Het plan om met een gigantisch zonnepark aldaar heel Europa van stroom te voorzien (Desertec) kwam uit de koker van de Duitse fysicus Gerhard Knies. Al in 1929 presenteerde zijn landgenoot Herman Soergel echter een nog spectaculairder voorstel. Hij wilde niets minder dan de dorre Sahara-grond omtoveren in bloeiende plantages. Daarvoor moest wel de Middellandse Zee gedeeltelijk worden drooggelegd. Onlangs kreeg Rijksmuseum Boerhaave dankzij een schenking beschikking over een prospectus van het megalomane project.
De beschrijvingen en visionaire illustraties van het boekje laten zien dat Soergel een enorme dam wilde plaatsen in de Straat van Gibraltar (een slordige 15 km lang, 30 tot 50 meter diep). Deze zou de Middellandse Zee van zijn belangrijkste watertoevoer beroven. Door verdamping daalde de waterspiegel en Europa en Afrika zouden samensmelten tot één supercontinent. Het nieuwe ‘Panropa’ kon een machtsblok vormen tegen Amerika aan de ene zijde en het opkomende Azië (Japan) aan de andere zijde en zo de wereldvrede bewaken.
De droogvallende kusten zouden goede landbouwgronden opleveren, en ruimte om nieuwe steden te bouwen. Dat Venetië droog kwam te staan en de Griekse eilanden in een soort helleense Urken veranderden deerde niet.
Een belangrijk element van het plan was om met het water van de Middellandse Zee de Sahara te irrigeren. De benodigde energie kwam van een enorme hydro-elektrische centrale bij de dam van Gibraltar. Het was verder alleen nog een kwestie van het zout verwijderen en het Saharazand kon tot vruchtbare landbouwgrond worden bewaterd.
Het Panropa-project (ofwel Atlantropa-project) stierf in de jaren 1950 een stille dood. Met Desertec wil het ook niet meer echt vlotten. Woestijnen en zeeën – ze hebben ook weinig van doen met het Duitse landschap. Terwijl Soergel zijn boekje openbaarde was in Nederland de Afsluitdijk in aanleg. De Zuiderzeewerken – ook een plan om een zee droog te leggen – leverden meer dan 150.000 ha aan vruchtbare polders op. Laat dat maar aan de Nederlanders over.
Dit artikel is geschreven door Ad Maas, conservator Rijksmuseum Boerhaave
